Κυκλοφόρησε από το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης το δίτομο έργο (1072 σελίδες) του διδάκτορα Λαογραφίας Νικόλαου Κόκκα με τίτλο: «Τα δημοτικά τραγούδια των Πομάκων της Θράκης στο πλαίσιο της βαλκανικής μουσικής παράδοσης: Συγκριτική μελέτη πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων και διερεύνηση δυνατοτήτων παιδαγωγικής αξιοποίησής τους».
Το έργο αυτόσυνιστά μία πολυδιάστατη προσέγγιση της ιστορίας, της γλώσσας και της προφορικής παράδοσης των Πομάκων της Θράκης, με έμφαση στα δημοτικά τους τραγούδια. Ο συγγραφέας επιχειρεί να τονίσει τη σημαντική θέση των δημοτικών τραγουδιών των Πομάκων στη συγκρότηση της συλλογικής τους ταυτότητας. Με τη συστηματική συγκριτική μελέτη παραλλαγών των δημοτικών τραγουδιών των Πομάκων στις δύο πλευρές των ελληνοβουλγαρικών συνόρων φωτίζονται άγνωστες πλευρές της ιστορίας των Πομάκων και αναδεικνύεται η λειτουργία των προφορικών δικτύων στον χώρο των Βαλκανίων.
Η μουσική ταυτότητα των Πομάκων συνδέεται με τις ιστορικές ανακατατάξεις που καθόρισαν τους μετασχηματισμούς της ταυτότητάς τους. Μέσα από εξονυχιστική έρευνα καταδεικνύεται ότι τα τραγούδια των Πομάκων της Ξάνθης ανήκουν στην ευρύτερη ενότητα των δημοτικών τραγουδιών της Ροδόπης και εξελίχθηκαν σταδιακά μέσα σε ένα ευρύ χρονικό φάσμα. Στο έργο επισημαίνεται ότι υπάρχει μεγάλη ομοιότητα ανάμεσα σε πομάκικα τραγούδια της Ξάνθης και τραγούδια του κεντρικού τμήματος της βουλγαρικής Ροδόπης, χωρίς να διαπιστώνεται απόλυτη ταύτιση του ρεπερτορίου και των μελωδιών. Ανάμεσα στα ελληνικά δημοτικά τραγούδια και στα πομάκικα τραγούδια της Ξάνθης εντοπίζονται αρκετές θεματικές και μορφολογικές συνάφειες. Αντίθετα, τα τουρκικά παραδοσιακά τραγούδια διαφοροποιούνται από τα τραγούδια των Πομάκων της Ροδόπης ως προς τη μουσική τους, τα μοτίβα, το λεξιλόγιο και τις ποιητικές τους δομές. Οι πολλαπλές ομοιότητες με άλλα τραγούδια εντός και πέραν της οροσειράς της Ροδόπης και η παρουσία πολλών χριστιανικών ονομάτων αποδεικνύουν ότι τα συγκεκριμένα τραγούδια εντάσσονται σε μία ευρύτερη πολιτισμική ενότητα και ανάγονται στη χρονική περίοδο πριν από τον εξισλαμισμό των Πομάκων.
Το έργο αυτό διασώζει σημαντικό υλικό της τοπικής προφορικής και μουσικής παράδοσης των Πομάκων της Θράκης, εξετάζοντας τα τραγούδια τους συνολικά, στη βαλκανική τους διάσταση και δίνοντας απαντήσεις σε αναπάντητα μέχρι τώρα ερωτήματα σχετικά με την μουσική ταυτότητα των Πομάκων, μέσα από μία νηφάλια συνεκτίμηση των ιστορικών δεδομένων με την κοινωνική πραγματικότητα, όπως αυτή αποτυπώθηκε στην επιτόπια έρευνα. Επιπλέον, για πρώτη φορά θίγεται το ζήτημα των δυνατοτήτων διδακτικής αξιοποίησης των τραγουδιών της Ροδόπης με την διατύπωση συγκεκριμένων παιδαγωγικών προτάσεων σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα.
Στην έκδοση συμπεριλαμβάνεται πρωτοδημοσιευόμενο πρωτογενές υλικό και πρωτότυπες αναλύσεις θεμάτων, οι οποίες δεν είχαν αποτελέσει έως σήμερα αντικείμενα διεξοδικής έρευνας. Δημοσιεύονται για πρώτη φορά και αξιοποιούνται ανέκδοτα τραγούδια, προερχόμενα από προσωπικές καταγραφές, που πραγματοποιήθηκαν στα πομακοχώρια κατά την τελευταία εικοσαετία. Στα παραρτήματα υπάρχει αλφαβητικός κατάλογος των πομάκικων τραγουδιών της Ξάνθης, παρουσίαση παράλληλων παραλλαγών, μουσικές μεταγραφές, κατάλογος παλαιών ονομασιών των οικισμών της Ροδόπης, συλλογή χαρτών, και πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό. Επιπλέον, στον ένθετο δίσκο (dvd) έχουν συμπεριληφθεί σαράντα ηχογραφήσεις που πραγματοποίησε ο συγγραφέας σε εννέα πομακοχώρια της Ξάνθης κατά το χρονικό διάστημα 2001-2018.
Απόσπασμα από τον πρόλογο του καθηγητή Λαογραφίας Μ. Γ. Βαρβούνη,
Κοσμήτορα της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών
του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
«Η συγκεκριμένη διατριβή με θέμα «Τα Δημοτικά Τραγούδια των Πομάκων της Θράκης στο πλαίσιο της βαλκανικής μουσικής παράδοσης. Συγκριτική μελέτη πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων και διερεύνηση δυνατοτήτων παιδαγωγικής αξιοποίησής τους»ασχολείται με θέμα για το οποίο έχουν μεν γραφεί κατά καιρούς πολλά, προβαίνει όμως, με βάση σχετικό ανέκδοτο λαογραφικό υλικό, σε μια κριτική θεώρηση των σχετικών απόψεων, και σε μερική ανασκευή τους. Συνδυάζει την μελέτη των δημοτικών τραγουδιών των Πομάκων της Θράκης συνολικά – δηλαδή τόσο ως προς τους στίχους όσο και ως προς την μουσική – με μια ευρύτερη συγκριτική λαογραφική εξέταση, στα πλαίσια του βαλκανικού χώρου, διερευνά ταυτότητες και ετερότητες, και καταλήγει σε πρωτότυπα συμπεράσματα. Και όλα αυτά με τον συνδυασμό τόσο της εντατικής επιτόπιας έρευνας, όσο και αρχειακής και βιβλιογραφικής έρευνας, όπως προκύπτει από το μεγάλο εύρος των πηγών που έχει χρησιμοποιήσει και αναγράφονται στην μελέτη του».
