Η λέξη λεπτόσπειρα προέρχεται από την ελληνική λέξη λεπτός και σπείρα για να σηματοδοτήσει την χαρακτηριστική λεπτή σπειροειδή εμφάνιση του παθογόνου βακτηρίου, της σπειροχαίτης που προσβάλλει ανθρώπους και ζώα. Η λεπτοσπείρωση θεωρείται η πιο διαδεδομένη ζωονόσος στον κόσμο.
Οι περιοχές με την υψηλότερη συχνότητα προσβολής από λεπτόσπειρα περιλαμβάνουν τη Νότια και Νοτιοανατολική Ασία, την Ωκεανία, την Καραϊβική, τμήματα της υποσαχάριας Αφρικής και τμήματα της Λατινικής Αμερικής. Η αύξηση των βροχοπτώσεων και των πλημμυρών στην Ελλάδα αναμένεται να αυξήσει την επίπτωση της λεπτόσπειρας, με δεδομένο ότι η σπειροχαίτη επιβιώνει καλύτερα σε λασπώδες έδαφος εμποτισμένο με μη αλατισμένο νερό.
Τρόποι μετάδοσης
Η λεπτόσπειρα ενδημεί σε άγρια θηλαστικά, ιδιαιτέρως τρωκτικά) τα οποία μολύνουν στη συνέχεια ζώα που έρχονται σε επαφή με τον άνθρωπο, το νερό το χώμα ή τη λάσπη. Υπό ευνοϊκές συνθήκες, η λεπτόσπειρα επιβιώνει σε γλυκό νερό έως και 16 ημέρες και στο έδαφος έως και 24 ημέρες. Σε αλμυρό νερό η λεπτόσπειρα επιβιώνει μόνο για λίγες ώρες. Ο παθογόνος μικροοργανισμός προσβάλλει τουλάχιστον 160 είδη θηλαστικών όπως χοίρους, σκύλους, γάτες, βοοειδή.
Η λεπτόσπειρα εισέρχεται στο ανθρώπινο σώμα μέσω:
• Δαγκωμάτων μολυσμένων ζώων και τρωκτικών
• Βλεννογόνων ή επιπεφυκότων (π.χ. μύτη, στόμα) που έρχονται σε επαφή με μολυσμένο υλικό ζώου ή περιβάλλοντος
• Κατάποση μολυσμένης τροφής
- Αμυχών δέρματος που έρχονται σε επαφή με μολυσμένο υλικό (π.χ. λάσπη)
- Μουλιασμένου και υγρού δέρματος εμποτισμένου σε μολυσμένο νερό
- Πνευμόνων (μετά από εισπνοή μολυσμένου σωματικού υγρού με αεροζόλ)
- Πλακούντα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
Η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι εξαιρετικά σπάνια.
Ομάδες υψηλού κινδύνου για προσβολή από λεπτόσπειρα είναι:
- Αγρότες
- Εργάτες σε ορυχεία, συστήματα αποχέτευσης, σφαγεία, ιχθυοκαλλιέργειες
- Κτηνίατροι
- Φροντιστές ζώων
- Κτηνοτρόφοι
- Στρατιωτικό προσωπικό
- Αθλούμενοι σε μολυσμένες λίμνες και ποτάμια
- Κατασκηνωτές
- Συμμετέχοντες σε υπαίθρια αθλήματα
- Θύματα πλημμυρών, θεομηνιών
Κλινική εικόνα – πρόγνωση
Η περίοδος επώασης είναι συνήθως 5-14 ημέρες αλλά μπορεί να διαρκέσει ακόμη και πάνω από μήνα. Μερικοί άνθρωποι έχουν συμπτώματα λεπτοσπείρωσης που μοιάζουν με γρίπη και κάποιοι δεν έχουν καθόλου συμπτώματα.
Στην τυπική της μορφή, η λεπτοσπείρωση είναι χαρακτηριστικά διφασική, αν και σπανιότερα εμφανίζεται ως κεραυνοβόλος μονοφασική ασθένεια. Στην πρώτη φάση μπορεί να εμφανιστεί πονοκέφαλος, μυϊκοί πόνοι, ρίγος, πυρετός, βήχας, φαρυγγίτιδα, πόνος στο στήθος κοιλιακό άλγος, κόκκινα μάτια, βήχας, έμετος, κοιλιακό άλγος και διάρροια. Η έγχυση του επιπεφυκότα (κόκκινοι οφθαλμοί) εμφανίζονται συνήθως την τρίτη ή τέταρτη ημέρα. Αυτή η φάση διαρκεί 4 έως 9 ημέρες.
Η δεύτερη, ή ανοσοποιητική, φάση εμφανίζεται μεταξύ της 6ης και της 12ης ημέρας της νόσου, οπότε αναπτύσσονται αντισώματα έναντι της λεπτόσπειρας. Ο πυρετός και τα προηγούμενα συμπτώματα επανεμφανίζονται και μπορεί να αναπτυχθεί μηνιγγίτιδα. Η ιριδοκυκλίτιδα, η οπτική νευρίτιδα και η περιφερική νευροπάθεια εμφανίζονται σπάνια. Η προσβολή των πνευμόνων μπορεί να είναι σοβαρή με πνευμονική αιμορραγία. Αυτή η φάση συνήθως διαρκεί από 4 έως 30 ημέρες. Το σύνδρομο Weil (ικτερική λεπτοσπείρωση) είναι νόσος σοβαρότατης μορφής και χαρακτηρίζεται από ηπατική βλάβη με ίκτερο ενώ συχνά συνυπάρχει νεφρική προσβολή, πνευμονική δυσλειτουργία και αιμορραγία. Ο θάνατος είναι εξαιρετικά σπάνιος σε περιπτώσεις χωρίς ίκτερο.
Στο 90% των περιπτώσεων η λεπτοσπείρωση έχει εξαιρετική πρόγνωση. Σήμερα υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία με ειδική αντιβίωση και υποστηρικτική αποκατάσταση νοσούντων οργάνων.
Η πρόληψη γίνεται με τήρηση κανόνων υγιεινής, προστατευτικό ρουχισμό και γάντια κατά την αλληλεπίδραση με ζώα, καλά αδιαπέραστα στο νερό και τη λάσπη υποδήματα και ρουχισμό κατά την πραγματοποίηση δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο, την απομάκρυνση απορριμμάτων, την αποστράγγιση στάσιμων νερών και βελτίωση συνθηκών υγιεινής γύρω από τις οικίες, τον εμβολιασμό οικόσιτων ζώων, την καταπολέμηση τρωκτικών, αποφυγή θαλάσσιων σπορ και κολύμβησης σε λίμνες και ποτάμια μετά από πλημμύρες, κάλυψη ανοιχτών κοψιμάτων ή πληγών με αδιάβροχο επίδεσμο κατά τις δραστηριότητες στο ύπαιθρο, καθαρισμός αποθηκών, απομάκρυνση υπολειμμάτων τροφών και νερού, ασφαλή σντήρηση αποθηκευμένων τροφίμων, ζωοτροφών ή αγροτικών προϊόντων.
Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη
