Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ του Κατάρ και των τεσσάρων αραβικών κρατών που το μποϊκόταραν εδώ και πάνω απο τρία χρόνια,αποκαταστάθηκαν πλήρως,ανακοίνωσε την τρίτη 05/01/2020 ο υπουργός εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας,με τη λήξη της συνόδου κορυφής των μοναρχιών του Κόλπου.
Με την έναρξη της συνόδου οι έξι αραβικές χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου υπέγραψαν μια συμφωνία «αλληλεγγύης και σταθερότητας» με στόχο να μειωθούν οι εντάσεις μεταξύ του Κατάρ και των όμορων χωρών.
Ας κάνουμε,όμως, μια σύντομη ιστορική αναδρομή της κρίσης που προέκυψε μεταξύ των κρατών του Αραβο-περσικού Κόλπου.Στις 5 Ιουνίου 2017 η Σαουδική Αραβία,τα Ηνωμενα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν ανακοίνωσαν ότι διακόπτουν τις διπλωματικές σχέσεις με το εμιράτο του Κατάρ κατηγορώντας το ότι στηρίζει οικονομικά τρομοκρατικές οργανώσεις και ότι πρόσκεινται στο σιιτικό Ιράν,βασικό περιφερειακό αντίπαλο του Ριάντ.Κατόπιν,στην ίδια κίνηση προχώρησαν η Αίγυπτος και η κυβέρνηση της ανατολικής Λιβύης.
Το Κατάρ είδε να κλείνουν τα χερσαία σύνορα του,τις αεροπορικές του εταιρίες να μην μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον εναέριο χώρο των γειτονικών κρατών και τους πολίτες του να απελαύνονται από τις χώρες που επέβαλαν κυρώσεις εναντίον του.
Η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοι της επέδωσαν έναν κατάλογο με 13 αιτήματα στο Κατάρ,μεταξύ των οποίων το κλείσιμο του δορυφορικού τηλεοπτικού δικτύου Αl Jazeera,την απομάκρυνση των τουρκικών στρατευμάτων από το έδαφος του και τον περιορισμό της συνεργασίας του με το Ιράν,με το οποίο μοιράζεται το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου παγκοσμίως.Η Ντόχα απάντησε αρνητικά και κατηγόρησε με την σειρά της ότι τα κράτη αυτά προσπαθούν να τη θέσουν υπό κηδεμονία.
Η Μέση Ανατολή είναι πάνω απ’ όλα η μεγάλη γεωστρατηγική σκακιέρα όπου βρίσκεται σε εξέλιξη η σημαντική παρτίδα μεταξύ των μοναρχιών του Κόλπου και της Τουρκίας για την ηγεσία του σουνιτικού Ισλάμ.Ο επικεφαλής των Η.Α.Ε.,ο Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ αλ Ναχιάν,είναι εκείνος ο οποίος περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο μονάρχη του Κόλπου,κατηγορούσε το Κατάρ (και την Άγκυρα) για την υποστήριξη του κινήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων προκειμένου να υπονομεύσουν τα αραβικά κράτη και να τα ελέγξουν.Τα Εμιράτα και η Τουρκία με το Κατάρ υποστηρίζουν διαφορετικές πλευρές στους αιματηρούς εμφύλιους πολέμους στη Λιβύη,τη Συρία και την Υεμένη με όπλα και χρήματα.
Η διαμάχη αυτή έθεσε εν αμφιβόλω ακόμη και την ίδια την ύπαρξη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, το οποίο δημιουργήθηκε το 1981 και συγκεντρώνει τις έξι μοναρχίες της περιοχής, ενώ έφερε στο προσκήνιο έναν νέο διπλωματικό άξονα μεταξύ του Κατάρ, της Τουρκίας και του Ιράν.
Σε αυτό το σημείο,γεννάται το εύλογο ερώτημα,αν η εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των αραβικών χωρών του Κόλπου με το Κατάρ και σημαντικού συμμάχου της Τουρκίας,αποτελεί απειλή για τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της Ελλάδας και υπάρχει ο κίνδυνος να επηρεαστεί ο αντιτουρκικός συνασπισμός που έχει σχηματιστεί στην λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.
Δεν είναι τυχαίο ότι μετά την συμφωνία εξομάλυνσης,το υπουργείο εξωτερικών της Τουρκίας άμεσα εξέδωσε ανακοίνωση που χαιρετίζει την συμφιλίωση μεταξύ των αραβικών κρατών,καθώς θεωρεί ότι εξυπηρετείται θετικά η στρατηγική της στην περιοχή.
Μετά την εκλογική ήττα του Ντόναλντ Τράμπ στις προεδρικές εκλογές των Η.Π.Α.,που υπήρξε τουρκόφιλος,θερμός οπαδός του ισλαμοφασίστα Ερντογάν και υποστήριζε ανοιχτά την αναθεωρητική δύναμη,η έλευση του Μπάιντεν φαίνεται να τρομάζει την τουρκική ηγεσία και εντατικοποιεί τις προσπάθειες της,ώστε να βγεί απο την διπλωματική απομόνωση που ευρίσκεται στην περιοχή με δική της υπαιτιότητα.
Τον τελευταίο καιρό,παρακολουθούμε βαρύγδουπες δηλώσεις απο την γειτονική χώρα για ειρήνη,συνεργασία και σχέσεις καλής γειτονίας με γεωπολιτικούς της αντιπάλους,όπως την Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ.,προβάλλοντας ταυτοχρόνως την χρησιμότητα της για το δυτικό στρατόπεδο.
Είναι προφανές,πως το επόμενο χρονικό διάστημα η γειτονική χώρα θα αξιοποιήσει πολιτικά την συμφωνία άρσης του αποκλεισμού του Κατάρ,με το οποίο έχουν στενές οικονομικές και στρατιωτικές σχέσεις και θα προσπαθήσει να προσεγγίσει τα αραβικά κράτη της περιοχής.Εξάλλου,θεωρεί ότι η κρίση ανάμεσα στο Κατάρ και την Σαουδική Αραβία,υπονόμευε τις προοπτικές συνεργασίας Άγκυρας και Ριάντ.
Η Ελλάδα,υπό το βάρος της τουρκικής επιθετικότητας,ήλθε κοντά με την Αίγυπτο,τα Η.Α.Ε.,την Σαουδική Αραβία και το εβραϊκό κράτος του Ισραήλ και δημιούργησαν έναν αντιτουρκικό άξονα,καθώς τα συμφερόντα τους είναι ταυτόσημα και αποσκοπούν στην ανάσχεση της τουρκικής επιρροής στην Αν. Μεσόγειο.
Εάν η Τουρκία κατορθώσει με διπλωματική δεξιοτεχνία να συμφιλιωθεί με τους Αλ Σαούντ της Σαουδικής Αραβίας,τον πρόεδρο της Αιγύπτου Αλ Σίσι και τον εμίρη των Η.Α.Ε.,όπου ο Ερντογάν τους έχει «στολίσει» με βαρύτατους χαρακτηρισμούς κατά καιρούς,υπάρχει η πιθανότητα να υπονομευτούν οι σχέσεις της Ελλάδας με τα αραβικά κράτη της περιοχής.Γεγονός,όμως που δύσκολα μπορεί να συμβεί.
Η Ελλάδα έχει συνάψει πρόσφατα αμυντική συμφωνία με τα Εμιράτα και υπάρχει αμοιβαία βούληση για περαιτέρω ανάπτυξη των ήδη πολύ καλών πολιτικών,οικονομικών και στρατιωτικών σχέσεων μεταξύ των δυο χωρών.Το περασμένο καλοκαίρι,σε μια συγκυρία κρίσιμη και εν μέσω της κλιμακούμενης τουρκικής δραστηριότητας στην Αν. Μεσόγειο,οι Εμιρατινοί σε μια κίνηση υψηλου συμβολισμού και ουσίας έστειλαν μαχητικά αεροσκάφη F-16,στη Σούδα της Κρήτης.
Οι σχέσεις της Ελλάδας με την Αίγυπτο έχουν βαθιές ιστορικές ρίζες ως αποτέλεσμα της συνύπαρξης τους στον ίδιο γεωστρατηγικό χώρο και της κοινής ιστορικής διαδρομής τους.Ως έχει πιστοποιηθεί κατά τις συχνές πολιτικές τους επαφές,οι δυο χώρες έχουν συγκλίνουσες θέσεις στην αντιμετώπιση των κυριότερων ζητημάτων της περιοχής.Η αμυντική συνεργασία είναι σε εξαιρετικό επίπεδο και κάθε χρόνο διεξάγεται η κοινη στρατιωτική άσκηση «Μέδουσα».
Το τελευταίο χρονικό διάστημα,οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Σαουδικής Αραβίας είναι σε υψηλο επίπεδο,με την αποστολή μιας ελληνικής πυροβολαρχίας Patriot στην επικράτεια των Αλ Σαούντ για προστασία απο εξωτερικές αεροπορικές επιθέσεις και την άφιξη σαουδαραβικών F-15 στην Κρήτη για κοινές αεροπορικές ασκήσεις,με την αποστολή πολλαπλών μηνυμάτων στην περιοχή και κυρίως στην Τουρκία.
Σε καμία των περιπτώσεων,δεν χρειάζεται να «θεοποιείται» η συμφωνία εξομάλυνσης των αραβικών κρατών με το Κατάρ,διότι δεν γνωρίζουμε αν το κρατίδιο του Κόλπου θα τηρήσει τις δεσμεύσεις του και αν είναι όντως αποφασισμένο να αλλάξει τη συμπεριφορά του απέναντι στους γείτονες του.Δύσκολα θα εγκαταλείψει την πολιτική που ακολουθεί τα τελευταία χρόνια στην Μέση Ανατολή,χρησιμοποιώντας ως εργαλείο προπαγάνδας το τηλεοπτικό δίκτυο Αl Jazeera που εδρεύει στην Ντόχα.
Τέλος,όσον αφορά την Τουρκία,«ο λύκος και προβιά προβάτου να φορέσει,παραμένει λύκος».Πέρα απο τις προσχηματικές δηλώσεις του Ερντογάν για καλύτερους δεσμούς με το Ισραήλ και τα αραβικά κράτη,δύσκολα θα πείσει ότι έχει ειλικρινείς προθέσεις και δεν έχει εγκαταλείψει το όραμα του να νεκραναστήσει την οθωμανική αυτοκρατορία.
Θάνος Κάλλης
Δικηγόρος-Ιστορικός
