Η σχέση του ύπνου με μεταβολικές διαταραχές και ιδιαίτερα την παχυσαρκία είναι γνωστή από πολλά χρόνια.
Από την δεκαετία του ’60 και του ’70 παρατηρήθηκε ότι το σύνδρομο της υπνικής άπνοιας συνδέεται στενά με το υπερβολικό βάρος. Από τότε, πολλές εργασίες έχουν δείξει ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών με υπνική άπνοια πάσχει από νοσηρή παχυσαρκία ενώ στις γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση η υπνική άπνοια σε μη παχύσαρκες γυναίκες είναι μια σπανιότητα.
Τα τελευταία 15 χρόνια έχει αποδειχθεί ότι η υπνική άπνοια συνοδεύεται από μεταβολικές διαταραχές όπως: αύξηση των επιπέδων των προφλεγμονοδών κυτταροκινών, ινσουλινοαντοχή και αυξημένο σπλαχνικό λίπος. Αυτά τα ευρήματα έχουν οδηγήσει στην υπόθεση ότι η υπνική άπνοια είναι ένα σύμπτωμα του μεταβολικού συνδρόμου και όχι αποτέλεσμα ανατομικών ανωμαλιών ή διαταραχών του αναπνευστικού συστήματος.
Επίσης η παχυσαρκία βρέθηκε να είναι ένας ανεξάρτητος παράγων που συνδέεται με την ημερήσια παθολογική υπνηλία της οποίας η συχνότητα έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια.
Στις αρχές του 2000 επιδημιολογικές και πειραματικές εργασίες έδειξαν ότι ο ελαττωμένος ύπνος συνδέεται με παχυσαρκία, με αυξημένη όρεξη και επίδραση σε ορμόνες που ρυθμίζουν το μηχανισμό της όρεξης. Επίσης αποδείχτηκε ότι μια ελάττωση του ύπνου σε υγιή νεαρά άτομα συνοδεύεται με αύξηση του επιπέδου των κυτταροκινών που μπορούν να οδηγήσουν σε ινσουλινοαντοχή.
Mε βάση τα αποτελέσματα crosssectional και longitudinal εργασιών δείξαμε ότι υψηλά επίπεδα stress και η αυξημένη συχνότητα παραπόνων για την ποιότητα του ύπνου συνδέονται και αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της παχυσαρκίας. Αντίθετα, δε βρέθηκε συσχέτιση ανάμεσα στη διάρκεια του ύπνου, που έχει μετρηθεί αντικειμενικά στο εργαστήριο του ύπνου, και παχυσαρκίας. Περαιτέρω, σε εργασίες όπου η αντικειμενική ποιότητα και η ποσότητα του ύπνου αυξήθηκε δεν οδήγησαν στην ελάττωση του βάρους αλλά μάλλον στην αύξησή του (πχ APPLES, 2013).
Πιστεύουμε ότι η υποκειμενική αντίληψη της διάρκειας του ύπνου είναι δείκτης stress και των κλινικών διαταραχών του ύπνου που πρέπει να γίνουν στόχος των θεραπευτικών προσπαθειών μας για την πρόληψη και θεραπεία της παχυσαρκίας. ∆ηλαδή η θεραπεία μας θα πρέπει να στοχεύει στην βελτίωση του ύπνου και στην ελάττωση του stress και όχι απλά στην επιμήκυνση της διάρκειάς του.
Βγόντζας Αλέξανδρος, MD
Καθηγητής Ψυχιατρικής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης
