Η ραχοκοκαλιά της ενεργειακής μετάβασης θα πρέπει να είναι αποκεντρωμένη και δεν πρέπει να είναι τα υπερμεγέθη δίκτυα μεταφοράς, αλλά τα περιφερειακά
Ηεπείγουσα ανάγκη ενεργειακής μετάβασης είναι αδιαμφισβήτητη. Το ερώτημα όμως είναι με ποιο σχέδιο, ποιο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος και, τέλος, από ποιους συντελεστές θα υλοποιηθεί.
Το υφιστάμενο σχέδιο ενεργειακής μετάβασης βασίζεται και εξυπηρετεί σχεδόν αποκλειστικά τις υπερβολικά μεγάλες μονάδες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Αυτό το σχέδιο προϋποθέτει την υπερμεγέθη επέκταση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας για να είναι δυνατή η μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ στα κέντρα κατανάλωσης. Η προϋπόθεση αυτή από μόνη της συνιστά εμπόδιο στη γρήγορη και ομαλή ενεργειακή μετάβαση, διότι τα υφιστάμενα δίκτυα ΗΕ είναι ήδη κορεσμένα, ενώ τα απαραίτητα έργα επέκτασής τους απαιτούν μεγάλη διάρκεια ωρίμανσης και κατασκευής, έχουν τεράστιο οικονομικό κόστος και συχνά έντονη περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Στόχος η αποκεντρωμένη ενεργειακή μετάβαση
Ωστόσο, μια ήπια προσαρμοσμένη επέκταση των δικτύων μπορεί να συμβάλει στην ανανέωση του ενεργειακού συστήματος και συνεπώς στην αποτελεσματική αποκεντρωμένη παραγωγή και τοπική χρήση – κατανάλωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτό θα εξασφάλιζε περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη και μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται, αποθηκεύεται και καταναλώνεται τοπικά από τους ίδιους τους καταναλωτές και από τοπικές ενεργειακές κοινότητες πολιτών, δήμων και επιχειρήσεων δεν χρειάζεται να μεταφέρεται από την παραγωγή στην άλλη άκρη της χώρας.
Το αποκεντρωμένο ηλεκτρικό δίκτυο προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια εφοδιασμού, αφού τροφοδοτείται από πολλά μικρά συστήματα και δεν εξαρτάται από ελάχιστες σε αριθμό αλλά τεράστιες σε ισχύ μονάδες ΑΠΕ. Η ραχοκοκαλιά της ενεργειακής μετάβασης δεν πρέπει να είναι τα υπερμεγέθη δίκτυα μεταφοράς, αλλά τα περιφερειακά. Χρειάζεται θεμελιώδης αλλαγή στον προγραμματισμό των δικτύων ενέργειας, με την εισαγωγή αναλύσεων κόστους – οφέλους και την προσαρμογή τής νομοθεσίας για την ενέργεια προς όφελος των περιφερειακών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας.
Τώρα πρέπει να προσαρμοστούν οι απαρχαιωμένοι κανόνες της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε η επείγουσα επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να επιτευχθεί με αποκεντρωμένο τρόπο μαζί με τους ίδιους τους πολίτες.
Φθηνές και φιλικές στο περιβάλλον λύσεις
Κάθε κατοικία και κάθε επιχείρηση μπορεί και πρέπει να συμμετέχει στην ενεργειακή μετάβαση για να απολαύσει τα πολύτιμα ποικίλα οφέλη της.
Μια αποκεντρωμένη, τοπικά οργανωμένη ενεργειακή μετάβαση μπορεί να περιορίσει σημαντικά την ανάγκη επέκτασης των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας.
Ήδη πολλοί ειδικοί σε όλη την Ε.Ε. τάσσονται υπέρ νέων κανόνων για μιαν αγορά ηλεκτρικής ενέργειας βασισμένη σε περιφερειακές «κυτταρικές» προσεγγίσεις. Με ένα σύστημα «περιφερειακής εξισορρόπησης» της παραγωγής και χρήσης ηλεκτρικής ενέργειας, οι αιχμές και οι αυξημένες απαιτήσεις διαπεριφερειακής μεταφοράς μπορούν να περιοριστούν αισθητά.
Ήδη η Ε.Ε. προτρέπει για τον σκοπό αυτό να ιδρυθούν «κοινότητες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας». Δηλαδή, οι παραγωγοί και οι χρήστες ηλεκτρικής ενέργειας να μπορούν να ανταλλάσσουν, να αποθηκεύουν και να εμπορεύονται ηλεκτρική ενέργεια σε τοπικό επίπεδο. Αυτό θα ανακουφίσει τα δίκτυα και θα ενισχύσει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών.
Στο πλαίσιο αυτό να υπογραμμίσουμε τη σημασία των απαραίτητων αλλαγών στη νομοθεσία για την ενέργεια, αλλά και να επικρίνουμε τη θεσμική υποβάθμιση και τη σταδιακή ολική άρση των ελάχιστων προνομίων που παρέμειναν για τις ενεργειακές κοινότητες.
Μετάβαση με νοικοκυριά αυτο-παραγωγούς
Η στρατηγική τής αποκεντρωμένης ενεργειακής μετάβασης μπορεί πλέον να στηριχθεί σε σύγχρονες βιώσιμες τεχνολογίες παραγωγής, αποθήκευσης και αυτοκατανάλωσης. Η σύγχρονη τεχνολογία φωτοβολταϊκών και συσσωρευτών αποθήκευσης ΗΕ σε συνδυασμό με την ισχυρή ηλιοφάνεια σε όλη τη χώρα καθιστούν τέτοιες επενδύσεις βιώσιμες για τα νοικοκυριά. Με μια μικρή επιδότηση του εξοπλισμού αποθήκευσης θα μπορούσαν άμεσα να κινητοποιηθούν εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά από χώρες της βόρειας Ευρώπης, που μειονεκτούν μάλιστα ως προς την ηλιοφάνεια. Πρόσφατα στη Βαυαρία πρόγραμμα 100.000 φωτοβολταϊκών στις στέγες με επιδότηση μπαταριών 120 ευρώ / αποθηκευόμενη κιλοβατώρα εξαντλήθηκε σε λίγους μήνες.
Τέσσερα εκατομμύρια νοικοκυριά, από τα οποία τουλάχιστον τα δύο κατοικούν σε μονοκατοικίες, θα μπορούσαν εύκολα να παρακινηθούν άμεσα για να συμμετέχουν με τον πλέον αποδοτικό τρόπο στην επίτευξη των κλιματικών στόχων της χώρας, να μειώσουν το ενεργειακό τους κόστος και να υποστηρίξουν την απεξάρτηση της χώρας από τα εισαγόμενα ρυπογόνα και πανάκριβα ορυκτά καύσιμα.
- Ο Βασίλης Τσολακίδης είναι βιοαρχιτέκτονας, πρώην πρόεδρος ΚΑΠΕ
