Η διαπίστωση αυτή ξεκίνησε από τον Ιπποκράτη, τον πατέρα της σύγχρονης ιατρικής ο οποίος είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Όλες οι ασθένειες ξεκινούν από το έντερο».
Προφανώς, δεν είναι όλες οι ασθένειες. Για παράδειγμα, η παραπάνω διαπίστωση δεν ισχύει για τις γενετικές ασθένειες – ανωμαλίες. Ωστόσο, υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι πολλές χρόνιες μεταβολικές ασθένειες ουσιαστικά ξεκινούν από το έντερο. Η σχέση αυτή επιβεβαιώνεται από την ύπαρξη διαφόρων βακτηρίων που κατοικούν στο πεπτικό μας σύστημα καθώς και από την ακεραιότητα του εντέρου.
Σύμφωνα με πολυάριθμες μελέτες, τα ανεπιθύμητα βακτηριακά προϊόντα ονομάζονται ενδοτοξίνες και μπορούν μερικές φορές να «διαρρεύσουν» στην κυκλοφορία του αίματος. Όταν συμβεί αυτό, το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει τα παραπάνω ως ξένα μόρια και ξεκινούν οι διαδικασίες για την αντιμετώπισή τους, οδηγώντας σε χρόνια φλεγμονώδης απόκριση.
Η φλεγμονή που δημιουργείται δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για την πρόκληση αντίστασης στην ινσουλίνη (αυξάνοντας τις πιθανότητες για εμφάνιση διαβήτη τύπου 2, αντίσταση στην λεπτίνη (οδηγώντας σε παχυσαρκία), λιπώδους νόσου του ήπατος καθώς και για ισχυρή σύνδεση με τις πιο σοβαρές ασθένειες. Η συσχέτιση αυτή αποτελεί ένα τομέα της έρευνας που αναπτύσσεται ραγδαία.
Τί είναι η φλεγμονή και γιατί απαιτεί προσοχή
Δεδομένου ότι η φλεγμονή είναι μια εξαιρετικά περίπλοκη διαδικασία, θα δοθεί ένας σύντομος ορισμός χωρίς περισσότερες λεπτομέρειες. Περιλαμβάνει δεκάδες κυτταρικούς τύπους και εκατοντάδες διαφορετικά μόρια σηματοδότησης τα οποία επικοινωνούν με πολύ πολύπλοκους τρόπους.
Με απλά λόγια, η φλεγμονή είναι η απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος σε ξένους εισβολείς, τοξίνες ή κυτταρικές βλάβες. Σκοπός της φλεγμονής είναι να επηρεάσει την λειτουργία των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, των αιμοφόρων αγγείων και των μορίων σηματοδότησης με σκοπό να ξεκινήσει απάντηση των ξένων εισβολέων ή των τοξινών και να αρχίσει η αποκατάσταση των κατεστραμμένων δομών. Ουσιαστικά, είμαστε όλοι εξοικειωμένοι με την οξεία (βραχυπρόθεσμη) φλεγμονή.
Σκεφτείτε για παράδειγμα, το τσίμπημα από ένα έντομο ή την πληγή από ένα αιχμηρό αντικείμενο.
Η περιοχή θα γίνει κόκκινη, ζεστή και επώδυνη.
Οι δύο παραπάνω περιπτώσεις είναι από τις πολλές στις οποίες δημιουργείται φλεγμονή. Γενικά, η φλεγμονή έχει θετική σημασία μιας και χωρίς αυτή διάφορα παθογόνα όπως βακτήρια και ιοί θα μπορούσαν εύκολα να καταλάβουν το σώμα μας και να μας σκοτώσουν. Ωστόσο, υπάρχει ένα άλλο είδος φλεγμονής που μπορεί να είναι επιβλαβής διότι αναπτύσσεται ακατάλληλα έναντι των κυττάρων του σώματος.
Αυτό το είδος της φλεγμονής είναι ενεργό συνεχώς και μπορεί να αναπτύσσεται σε ολόκληρο το σώμα. Συχνά ονομάζεται χρόνια ή χαμηλού βαθμού ή συστηματική φλεγμονή.
Υποστηρίζεται ότι η χρόνια φλεγμονή είναι μια από τις κύριες αιτίες για την πρόκληση μερικών από τις πιο σοβαρές ασθένειες σε παγκόσμιο επίπεδο. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται η παχυσαρκία, οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης τύπου 2, το μεταβολικό σύνδρομο, η νόσος Alzheimer, η κατάθλιψη και πολλές άλλες. Παρόλα αυτά, δεν είναι γνωστό τι ακριβώς θέτει την φλεγμονή στην πρώτη θέση.
Οι ενδοτοξίνες – Τι συμβαίνει στο έντερο
Υπάρχουν πολλά τρισεκατομμύρια βακτήρια στο έντερο τα οποία συλλογικά ορίζουν την εντερική χλωρίδα.
Κάποια από αυτά τα βακτήρια είναι φιλικά προς το σώμα μας και κάποια όχι. Αυτό που είναι γνωστό είναι ότι ο αριθμός και η σύνθεση των βακτηρίων του εντέρου μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τόσο τη σωματική όσο και τη ψυχική μας υγεία.
Κάποια από τα βακτήρια του εντέρου περιέχουν ενώσεις (μεγάλα μόρια που βρίσκονται στα κυτταρικά τοιχώματα των gram – αρνητικών βακτηρίων) που ονομάζονται λιποπολυσακχαρίτες (LPS) ή ενδοτοξίνες.
Κατά τη διάρκεια μιας οξείας βακτηριακής λοίμωξης μπορεί να προκληθεί πυρετός, μυϊκοί πόνοι ακόμα και σηπτικό σοκ σε σοβαρές περιπτώσεις.
Όταν τα επίπεδα ενδοτοξινών στο αίμα αυξάνονται 2 με 3 φορές σε σχέση με τα φυσιολογικά προκαλείται μια κατάσταση που ονομάζεται «μεταβολική ενδοτοξαιμία».
Μία ανθυγιεινή διατροφή μπορεί να προκαλέσει ενδοτοξαιμία η οποία μπορεί να αποτελέσει το εναρκτήριο σημείο χρόνιων ασθενειών
Οι μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με τη διερεύνηση της ενδοτοξαιμίας έχουν δείξει ότι η πρώτη οδηγεί σε ταχεία αύξηση της ινσουλινοαντίστασης (ένα βασικό χαρακτηριστικό του μεταβολικού συνδρόμου και του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και σε άμεση αύξηση των δεικτών φλεγμονής στο αίμα.
Είναι μάλιστα ιδιαίτερα ενδιαφέρον να τονιστεί ότι η ανθυγιεινή διατροφή μπορεί να προκαλέσει αύξηση των επιπέδων ενδοτοξινών στο αίμα.
Πολυάριθμες μελέτες έχουν συγκρίνει μια δυτικού τύπου δίαιτα (γρήγορα και έτοιμα φαγητά, λιπαρές τροφές, επεξεργασμένοι υδατάνθρακες, κλπ) σε σχέση με μία «συνετή» δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά αναφορικά με την ενδοτοξαιμία με φανερή υπεροχή της δεύτερης. Τέλος, πολλές είναι οι μελέτες που έχουν δείξει ότι οι ενδοτοξίνες αυξάνονται μετά την κατανάλωση ενός ανθυγιεινού γεύματος.
Αστέριος Ματσούκας
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Μέλος της Ομάδας Logodiatrofis.gr
email : astmatsoukas @ gmail.com
