Σε χρόνους όχι και τόσο μακρινούς έδινε ζωή με την κίνηση του, τροφή στους ανθρώπους που τον επισκέπτονταν και χαμόγελα ικανοποίησης στους παραγωγούς που του εμπιστεύονταν τους καρπούς των προσπαθειών τους. Ο λόγος για έναν παλιό, αλλά όχι ξεχασμένο, αλευρόμυλο της Ξάνθης στις όχθες του Κόσυνθου δίπλα στην παλιά Πόλη, που σε πείσμα του Πανδαμάτορα χρόνου εξακολουθεί να υφίσταται και να έλκει το ενδιαφέρον.
Η αρχιτέκτονας Αγγέλα Γεωργαντά έχει αναλάβει την αποκατάσταση του νερόμυλου της Ξάνθης. Η προσπάθεια εξεύρεσης των πόρων που απαιτούνται γι αυτό το σκοπό βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη.
Πρόκειται για έναν παλιό νερόμυλο, ο οποίος μαζί με δύο άλλα χτίσματα αποτελεί ένα ξεχωριστό κτιριακό συγκρότημα. Ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη της Ξάνθης και το έργο της αποκατάστασης θα αναλάβει η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.
«Είναι ένας παλιό μύλος. Ένα διατηρητέο κτίσμα που αποτελείται από τρία διαφορετικά μέρη. Ήταν αλευρόμυλος, έπαιρνε κίνηση από τα νερά του Κόσυνθου, από το ποτάμι που βρίσκεται ακριβώς δίπλα του. Είναι σε καλή και προνομιακή θέση γιατί εκεί είναι η καινούργια γέφυρα που έχει φτιάξει ο δήμος.
Είναι η αρχή και το τέλος πέντε μονοπατιών που εγκαινιάστηκαν πρόσφατα από το δήμο Ξάνθης και υλοποιήθηκαν από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.» εξηγεί η κα Γεωργαντά και σημειώνει: «Δεν ξέρω μέχρι πότε λειτούργησε. Ένα αυλάκι οδηγούσε τα νερά στο μύλο κι εκεί με υψομετρική διαφορά δημιουργούνταν πίεση, περιέστρεφαν την φτερωτή και γυρνούσαν τις δύο μυλόπετρες. Ο καρπός συνθλιβόταν ανάμεσα σε δύο πέτρες.»
Ένα πετρόκτιστο κτίσμα που σε κάποια προσπάθεια «αποκατάστασης» βρέθηκε να «συνυπάρχει» με ένα κτίσμα που χτίστηκε πάνω σ’ αυτό που ήδη υπήρχε, πάλι πετρόχτιστος, αλλά νεότερος μύλος. «Πρόταση μας είναι να γίνει ένας πολυχώρος. Υπάρχουν και τα παλιότερα χτίσματα. Να βασιστεί στην παραγωγή του αλευριού, αλλά κυρίως να είναι ένας χώρος, καθώς όλοι συνδέονται με το νερό, ενός μικρού μουσείου υδροκίνησης, όπου θα μπορούν να φιλοξενούνται διάφορες εκδηλώσεις σε σχέση με το περιβάλλον , το νερό , την κίνηση και τα γειτονικά κτίσματα να υποστηρίξουν όλη αυτή την δραστηριότητα.» δηλώνει η κα Γεωργαντά και σημειώνει ότι «Τα γειτονικά κτίσματα με βάση το αλεύρι, που θα παραχθεί, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως καφέ, εστιατόριο, φούρνος, να είναι δηλαδή ένα χώρος αναψυχής που θα χρηματοδοτεί την λειτουργία του πολυχώρου.»
Παράδειγμα μιας τέτοιου είδους προσπάθειας αποκατάστασης και λειτουργίας είναι ο Μύλος του Αγίου Γερμανού στην Πρέσπα. Πρόκειται για ένα παλιό κτίριο που έχει αποκατασταθεί από την Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών. Σήμερα λειτουργεί ως επισκέψιμος χώρος. Έχει τρεις μηχανισμούς ξεχωριστούς, αλευρόμυλο , χώρο για το πλύσιμο των ρούχων και μαντάνι για την επεξεργασία των υφαντών.
Μάλιστα η προσπάθεια αποκατάστασης πήρε το Βραβείο Europa Nostra to 2016, διάκριση που του ανέβασε τη φήμη κι έγινε ένας πόλος έλξης για τους κατοίκους της περιοχής κι αυτό είναι θετικό για την τοπική κοινωνία καθώς δημιουργήθηκαν και θέσεις εργασίας. «Όνειρο μας είναι σιγά – σιγά να εξελιχθεί επιπλέον με την παραγωγή αλευριού και με την διοργάνωση δραστηριοτήτων που επίσης θα ενισχύσουν την τοπική κοινωνία» αποκαλύπτει η κα Γεωργαντά, που στα ίδια μονοπάτια θέλει να οδηγήσει και τον αλευρόμυλο της Ξάνθης, αρκεί φυσικά να εξασφαλιστεί η στήριξη όλων .
