Η κατάσταση στην Ελλάδα το 2024 είναι αβέβαιη και γεμάτη αντιφάσεις, με τους μισθούς να παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα, σε σύγκριση με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την ακρίβεια να παραμένει σε υψηλά επίπεδα και την αγοραστική δύναμη των πολιτών να υποχωρεί συνεχώς. Σύμφωνα με την ενδιάμεση έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ για την ελληνική οικονομία και απασχόληση το 2024, η Ελλάδα παραμένει στις τρεις χαμηλότερες θέσεις της Ε.Ε. ως προς τον μέσο ετήσιο μισθό, ενώ η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων βρίσκεται σε ακόμη χειρότερη θέση, υπολείπεται ακόμη και εκείνης της Βουλγαρίας και της Σλοβακίας.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα φτωχότερα νοικοκυριά είναι το στεγαστικό κόστος, το οποίο συνεχώς αυξάνεται, παρά τις επενδύσεις στον τομέα των ακινήτων. Το 2023, το ποσοστό των ενοικιαστών που πληρώνουν περισσότερα από το 40% του εισοδήματός τους για ενοίκιο έφτασε το 40,5%, το τέταρτο υψηλότερο στην Ε.Ε. Αντίθετα, οι ιδιοκτήτες ακινήτων χωρίς δάνεια ή υποθήκες, παρ’ όλο που το ποσοστό επιβάρυνσης παραμένει σχετικά υψηλό (23,7%), παραμένουν οι πιο ευνοημένοι σε σχέση με τους ενοικιαστές.
Οι συντάκτες της έκθεσης καταγράφουν και μερικά θετικά σημεία στην ελληνική οικονομία, όπως η βελτίωση του ΑΕΠ, της αγοράς εργασίας και της κατανάλωσης. Παρ’ όλο που η πορεία αυτή μπορεί να φαίνεται αισιόδοξη, παραμένει εύθραυστη, καθώς η χρηματοπιστωτική κατάσταση του Δημοσίου εξακολουθεί να είναι ασταθής και η αγορά εργασίας παρουσιάζει σοβαρές ανισότητες και ελλείψεις στην ποιότητα των θέσεων απασχόλησης.
Όσον αφορά στις θέσεις εργασίας, παρατηρείται μείωση στις θέσεις του δευτερογενούς τομέα (βιομηχανία και κατασκευές), ενώ αυξάνονται οι θέσεις στον τομέα των υπηρεσιών. Ωστόσο, η Ελλάδα παραμένει πίσω όσον αφορά στην απασχόληση σε τομείς υψηλής τεχνολογίας, με το ποσοστό των εργαζομένων στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας να παραμένει το δεύτερο χαμηλότερο στην Ε.Ε. Στην ουσία, ενώ υπάρχουν θετικά σημάδια στην κατανάλωση και το ΑΕΠ, η συνολική εικόνα της αγοράς εργασίας εξακολουθεί να είναι ανησυχητική, με τους εργαζομένους να μην επωφελούνται από την ανάπτυξη της οικονομίας και την αύξηση του ΑΕΠ.
Μισθοί και αγοραστική δύναμη
Η κατάσταση όσον αφορά στους μισθούς είναι απογοητευτική. Το 2023, ο μέσος ετήσιος προσαρμοσμένος μισθός πλήρους απασχόλησης στην Ελλάδα ανήλθε στα 17.013 ευρώ, που είναι το τρίτο χαμηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. Η Ελλάδα, μάλιστα, είναι η μόνη χώρα στην Ε.Ε. όπου οι μισθοί το 2023 μειώθηκαν σε σχέση με το 2009, με αποτέλεσμα η θέση της χώρας να υποβαθμιστεί στην 24η από τη 13η θέση της σχετικής κατάταξης. Η αγοραστική δύναμη, αν και βελτιώθηκε συγκριτικά με το 2009, παραμένει εξαιρετικά χαμηλή. Συγκεκριμένα, το 2023 η αγοραστική δύναμη στην Ελλάδα ανήλθε σε μόλις 21.004 μονάδες (PPS), δηλαδή, το χαμηλότερο επίπεδο στην Ε.Ε. Αυτό σημαίνει ότι οι Έλληνες εργαζόμενοι, παρά την αύξηση των μισθών, έχουν μικρότερη αγοραστική ικανότητα σε σχέση με πολλές χώρες της ανατολικής Ευρώπης, όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία.
Η απόκλιση στην αγοραστική δύναμη σε σχέση με άλλες χώρες της Ε.Ε. είναι τεράστια. Συγκριτικά με τη Βουλγαρία, ο μέσος ετήσιος προσαρμοσμένος μισθός στην Ελλάδα το 2023 ήταν χαμηλότερος κατά 1.365 μονάδες PPS, ενώ η διαφορά με τη Σλοβακία άγγιξε τις 2.743 μονάδες PPS. Επιπλέον, η Ελλάδα βρίσκεται αρκετά πίσω και από τις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Κροατία. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι μέσοι μισθοί στην Ελλάδα αντιστοιχούν μόλις στο 55,5% του μέσου όρου της Ε.Ε., κάτι που υπογραμμίζει τη μεγάλη ανισότητα στην οικονομία της χώρας.
Σε υψηλά επίπεδα ο πληθωρισμός
Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα παραμένει σε υψηλά επίπεδα, με τα βασικά αγαθά και υπηρεσίες να καταγράφουν σημαντικές αυξήσεις τιμών. Στη διάρκεια της περιόδου 2020-2024, οι κατηγορίες προϊόντων και υπηρεσιών που επηρεάστηκαν περισσότερο ήταν η ένδυση και υπόδηση (+31,3%), η διατροφή και τα μη αλκοολούχα ποτά (+30,5%) και η στέγαση (+24,3%). Αυξήσεις καταγράφηκαν, επίσης, στις μεταφορές (+23,8%) και στα ξενοδοχεία, καφέ και εστιατόρια (+21,4%). Αυτές οι αυξήσεις καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη τη ζωή για τα νοικοκυριά, ιδίως τα πιο ευάλωτα, με την αγοραστική δύναμη να συρρικνώνεται και την καθημερινότητα να γίνεται όλο και πιο ακριβή.
Στεγαστικό πρόβλημα
Το στεγαστικό πρόβλημα στην Ελλάδα έχει φτάσει σε κρίσιμο σημείο, με το κόστος στέγασης να επηρεάζει σημαντικά τα νοικοκυριά. Το 2023, το ποσοστό των νοικοκυριών που δαπανούσαν περισσότερο από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για ενοίκιο έφτασε το 28,5%, το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε.. Αυτή η κατάσταση έχει ιδιαίτερη σημασία για τα φτωχότερα νοικοκυριά, καθώς το 85,3% των ατόμων από το χαμηλότερο εισοδηματικό πεμπτημόριο πληρώνει πάνω από το 40% του εισοδήματός του για στέγαση. Αντίθετα, οι πλουσιότεροι πληρώνουν το 1,2% του εισοδήματός τους, ποσοστό που είναι πολύ χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Οι περιφέρειες της χώρας παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς το κόστος στέγασης, με τις περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας, της Ανατολικής Μακεδονίας και της Πελοποννήσου να καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά υπερβολικής επιβάρυνσης από το κόστος στέγασης, ενώ οι περιοχές της Κρήτης και των Ιονίων Νήσων έχουν τα χαμηλότερα.
Η έκθεση του ΙΝΕ ΓΣΕΕ υπογραμμίζει την ανάγκη για μια ανθρωποκεντρική ανάπτυξη που θα στηρίζεται στην ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας και των εργασιακών δικαιωμάτων, καθώς και στην αύξηση των ποιοτικών και αξιοπρεπών θέσεων εργασίας. Η οικονομική πολιτική πρέπει να επικεντρωθεί σε μισθούς που θα επιτρέπουν στους πολίτες να ζουν με αξιοπρέπεια και σε μια στρατηγική που θα ενισχύει τις επενδύσεις στους τομείς της καινοτομίας και της υψηλής τεχνολογίας, ώστε να μειωθούν οι ανισότητες και να ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή.
Η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, αν και μπορεί να φαίνεται θετική σε κάποιους δείκτες, παραμένει ασταθής και γεμάτη προκλήσεις. Η προώθηση πολιτικών που θα βοηθήσουν στην αναβάθμιση των μισθών, στην ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας και στην ανάπτυξη των τομέων υψηλής τεχνολογίας είναι απαραίτητη για την επίτευξη ενός βιώσιμου και δίκαιου αναπτυξιακού μοντέλου.
