Η καθημερινότητα του καθηγητή Ιατροδικαστικής του τμήματος Ιατρικής του ΔΠΘ, Παύλου Παυλίδη, είναι συνυφασμένη με τον θάνατο. Έχει περάσει τα τελευταία 20 χρόνια εξετάζοντας ανθρώπινες σορούς που έχουν βρεθεί στον ποταμό Έβρο, στα σύνορα με την Τουρκία.
«Σήμερα μου έφεραν μία σορό από τον ποταμό, πιθανότατα πρόσφυγα», εξηγεί σε μέλη προσωπικού της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής τους στο γραφείο του καθηγητή στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης. «Θα συλλέξουμε πληροφορίες από τη σορό και από τα ρούχα».
Ο κ. Παυλίδης προσθέτει ότι αυτή είναι η δωδέκατη σορός που του έχει φέρει φέτος η αστυνομία «και περιμένουμε περισσότερες». Έχει αρχεία στο γραφείο του για ακόμα 359 σορούς που έχει εξετάσει από το 2000 ως το 2017 – όλες από την ελληνική πλευρά του ποταμού. Οι αριθμοί υπογραμμίζουν τους κινδύνους που είναι έτοιμοι οι άνθρωποι να αντιμετωπίσουν.
Ο κ. Παυλίδης έχει περάσει 20 χρόνια εξετάζοντας σορούς που εντοπίζονται στον ποταμό Έβρο
Ο καθηγητής είναι παθιασμένος με το επάγγελμά του και το βλέπει ως καθήκον του να καταβάλλει κάθε προσπάθεια για να βοηθήσει τις οικογένειες να βάλουν ένα τέλος στην αγωνία τους με την ταυτοποίηση των αγνοούμενων συγγενών τους, οι περισσότεροι από τους οποίους, τα τελευταία χρόνια, ήταν πρόσφυγες που είχαν τραπεί σε φυγή για να γλυτώσουν από τον πόλεμο σε χώρες όπως η Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν.
«Προσπαθώ να βρω τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των νεκρών και των εν ζωή συγγενών τους. Είναι πολύ σημαντικό για μένα και θέλω να δώσω μια απάντηση σε ανθρώπους που περιμένουν ένα τηλεφώνημα από τον γιο ή την κόρη τους (που αγνοείται)», τονίζει.
Δεν είναι καθόλου εύκολη δουλειά – οι σοροί αποσυντίθενται γρηγορότερα στο γλυκό νερό απ’ ό,τι στο θαλασσινό, τα έγγραφα διαλύονται, τα κινητά τηλέφωνα καταστρέφονται, τα πτώματα παραμορφώνονται και ως εκ τούτου δυσκολεύεται η ταυτοποίηση.
Όμως συλλέγεται γενετικό υλικό (DNA) κατά της διάρκεια της νεκροτομής και προωθείται στην αστυνομία, ενώ τυχόν υπάρχοντα, όπως δαχτυλίδια, κλειδιά, κοσμήματα, ρούχα, παπούτσια, ρολόγια, πορτοφόλια, καθώς και τατουάζ ή άλλα χαρακτηριστικά σημάδια αποτελούν στοιχεία τα οποία φωτογραφίζονται.
Προσωπικά αντικείμενα που βρέθηκαν πάνω σε μη ταυτοποιημένες σορούς
Μέχρι πέρυσι, ο κ. Παυλίδης, χάρη στο πολύτιμο ερευνητικό του ταλέντο, μπόρεσε να εξακριβώσει την ταυτότητα 103 νεκρών. Μερικές οικογένειες έρχονται και παίρνουν τις σορούς, άλλες τις αφήνουν να ταφούν στην Ελλάδα, το μέρος όπου έλαβε πικρό τέλος το ταξίδι τους προς την ελπίδα.
Η βασική αιτία θανάτου είναι ο πνιγμός, ενώ άλλοι πεθαίνουν από υποθερμία κατά τη διάρκεια του τσουχτερού χειμώνα, ή από παθολογικά αίτια. Ένα μικρότερο ποσοστό χάνουν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να διασχίσουν σιδηροδρομικές γραμμές ή επειδή πάτησαν πάνω σε νάρκες κοντά στον ποταμό πριν γίνει η αποναρκοθέτηση.
Ο καθηγητής μπορεί να κρατάει καμιά δεκαριά σορούς για 3-7 μήνες στο νεκροτομείο και σε ειδικό κοντέινερ-ψυγείο που αποτελεί δωρεά της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού, ενώ στο μεταξύ καταβάλλει προσπάθειες για την ταυτοποίησή τους. Κατά τη διάρκεια της συνάντησής μας, παρακολουθεί στενά και δίνει σχετικές οδηγίες στην έμπειρη βοηθό του, η οποία απομακρύνει με ψαλίδι τα ρούχα της σορού που είχαν φέρει εκείνο το πρωί.
Ένα δαχτυλίδι στο χέρι αποτελεί ένδειξη της χώρας καταγωγής, αλλά ο κ. Παυλίδης υπολογίζει ότι ο άνδρας βρισκόταν μέσα στο νερό για τρεις εβδομάδες. «Είναι πολύ δύσκολο να γίνει η ταυτοποίηση», τονίζει.
Ο ιατροδικαστής καταγράφει τα προσωπικά αντικείμενα που βρέθηκαν σε μία από τις σορούς
Ταυτόχρονα, στον βόρειο Έβρο, ένα Ιρακινό ζευγάρι, ψυχικά καταρρακωμένο, θρηνεί τον χαμό του ανιψιού του, Ahmed Fadhil, που έπεσε στα κρύα νερά του ποταμού όταν αναποδογύρισε η φουσκωτή βάρκα στην οποία επέβαιναν, στην προσπάθειά τους να περάσουν από την Τουρκία στην Ελλάδα μια νύχτα στις αρχές Απριλίου. Αυτοί ακριβώς είναι οι άνθρωποι που προσπαθεί να βοηθήσει ο κ. Παυλίδης.
«Ο Ahmed χάθηκε την ημέρα των γενεθλίων του, στις 4 Απριλίου. Είχε μόλις γίνει τεσσάρων…», εξηγεί με λυγμούς η θεία του Jihan, συνομιλώντας με προσωπικό της Υ.Α. στο Κέντρο Καταγραφής και Ταυτοποίησης στο Φυλάκιο Έβρου. Στο Κέντρο αυτό, το οποίο διαχειρίζονται κρατικές αρχές, γίνεται καταγραφή των νεοαφιχθέντων και ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους. Η Jihan είχε αφιερωθεί στην ανατροφή του Ahmed, του μικρότερου γιου του αδερφού της, όταν η μητέρα του σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Ο σύζυγός της, Dilshad, φοβόταν για τη ζωή του. Μέχρι και σήμερα υποφέρει από ψυχολογικά προβλήματα και χρειάζεται θεραπεία.
Ο χαμός του Ahmed ήταν ένα σκληρό χτύπημα για το ζευγάρι, που δεν μπορούσε να κάνει δικά του παιδιά. Περίμεναν όλη μέρα δίπλα στο ποτάμι ψάχνοντας για το παιδί. «Δεν έχω καμιά ελπίδα ότι μπορεί να ζει ο Ahmed», είπε αργότερα η Jihan, ιδιαίτερα συγκινημένη, προσθέτοντας ότι ο αδερφός της την παίρνει τηλέφωνο καθημερινά για να ρωτήσει εάν έχει καθόλου νέα. Το μόνο που της έχει απομείνει είναι οι φωτογραφίες ενός χαμογελαστού παιδιού, που κρατούσε προστατευμένες σε μια πλαστική σακούλα.
«Εάν γνωρίζει κανείς τίποτα για τον Ahmed, πείτε μας εάν είναι ζωντανός ή νεκρός», εκλιπαρεί ο Dilshad. Στα τέλη Μαΐου, η σορός του Ahmed βρέθηκε στην τουρκική πλευρά. Τον αναγνώρισαν η Jihan και ο Dilshad από τα ρούχα του.
Ο ποταμός Έβρος, λίγο πριν από την Ορεστιάδα
Ο κ. Παυλίδης, που είχε ακούσει για την περίπτωση του Ahmed, προβλέπει ότι θα συνεχίσει να είναι απασχολημένος όσο οι άνθρωποι συνεχίζουν να διασχίζουν τον ποταμό Έβρο. «Υπάρχουν νεκροί στα βάθη του ποταμού», επισημαίνει.
Στο μεταξύ, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες προειδοποιεί για τους κινδύνους που κρύβουν τα ταξίδια αυτά και συνεχίζει να απευθύνει εκκλήσεις για ασφαλείς οδούς.
Ρεπορτάζ: Leo Dobbs
Φωτογραφίες: UNHCR/Socrates Baltagiannis
Πηγή: Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες
