Το ψέμα όταν αφορά τα παιδιά είναι πολύπλοκο κι έχει διαφορετικές διαστάσεις. Μάλιστα, στο δικό τους κόσμο είναι δύσκολος ο λεπτός διαχωρισμός, ανάμεσα στο ψέμα και τη φαντασία.
Πολλοί γονείς προβληματίζονται τι ισχύει με το παιδί τους και αν η τάση του να λέει απίθανες ιστορίες ή να καταφεύγει σε εξίσου απίθανες δικαιολογίες, οφείλεται στην ανεπτυγμένη φαντασία του ή έχει τη ροπή να λέει ψέματα.
Και αυτό ακριβώς, είναι που τους ανησυχεί, ενώ πολλές φορές οι γονείς νιώθουν «προδομένοι» από το παιδί τους, όταν το πιάνουν να τους λέει ψέματα, από τη στιγμή, δε, που του έχουν δώσει τα περιθώρια και τις ευκαιρίες να τους λέει την αλήθεια, χωρίς να φοβάται τις συνέπειες της πράξης του.
Τι κάνετε όταν τα ψέματα των παιδιών παύουν να είναι αθώα και γίνονται πρόβλημα, προκειμένου να αποφύγει μία ενδεχόμενη τιμωρία. Και το ένα ψέμα φέρνει το άλλο και εκεί οι γονείς είναι που ανησυχούν πώς θα πρέπει να το χειριστούν, ώστε να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα από τη «ρίζα» του.
Τι θα πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς
Το παιδί, γύρω στην ηλικία των 4 χρόνων αποκτά την ικανότητα να λέει ψέματα. Μικρά και αθώα ψέματα στο δικό του μυαλό, αφού ακόμη δεν είναι σε θέση κατανοήσει την ηθική διάσταση τους. Το παιδί σε αυτή την ηλικία, καταφεύγει σε ένα ψέμα, για διάφορους λόγους, όπως για να αποφύγει κάτι που το πιέζει, νιώθει άσχημα για κάτι που έκανε, αλλά και για να τραβήξει την προσοχή των γονιών του και γενικότερα των ενηλίκων. Μάλιστα, για το τελευταίο, καταφεύγουν σε φανταστικές ιστορίες, που μπορεί να είναι και… τερατώδεις!
Για τα παιδιά αυτής της ηλικίας και μέχρι τα 7 τους, δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσουν την αλήθεια με το ψέμα, το πραγματικό με τα φανταστικό. Γι’ αυτό και σε αυτό το διάστημα, μέσα από ερωτήσεις προσπαθούν να κάνουν στο μυαλό τους το διαχωρισμό αυτό. Γύρω στην ηλικία των 7 χρόνων, το παιδί είναι, πλέον, σε θέση να ξεχωρίζει την αλήθεια με το ψέμα. Και να κατανοεί ότι το να λες ψέματα επιφέρει διάφορες συνέπειες.
Πώς ξεχωρίζουμε τα ψέματα από τη φαντασία
Θα πρέπει οι γονείς να σιγουρευτούν ότι το ίδιο το παιδί μπορεί να ξεχωρίζει την πραγματικότητα από τη φαντασία. Γύρω στην ηλικία των 4 χρόνων, στα παιδιά αρέσει να λένε φανταστικές ιστορίες με ιδιαίτερα πιστευτό τρόπο. Μπορεί, δηλαδή, να σου πει ότι του όρμησε στο δρόμο ένας τεράστιος σκύλος, αλλά έβγαλε το σπαθί του και πάλεψαν και τον κέρδισε. Και να το λέει με τέτοιο τρόπο, σα να έγινε στην πραγματικότητα. Εδώ, λοιπόν, θα πρέπει οι γονείς να εξηγήσουν στο παιδί με κατανοητό τρόπο ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία. Η διαφορά ανάμεσα σε αυτό που ζούμε στα αλήθεια και σε αυτό που φανταζόμαστε ότι ζούμε. Οι γονείς θα πρέπει να σιγουρευτούν για ποιο λόγο το παιδί τους λέει ψέματα. Το κάνει για να αποφύγει μία κατάσταση που τα πιέζει; Για να αποκρύψει μια ζημιά, που ενδεχομένως, να έκανε; Ή για να τους τραβήξει την προσοχή;
Ενθαρρύνουν το παιδί να τους πει την αλήθεια. Όταν εντοπίζουν φανταστικά σημεία, δεν τα παραβλέπουν. Αντίθετα, τα υποδεικνύουν στο παιδί και με ευγενικό τρόπο και χωρίς να το αποθαρρύνουν, του τονίζουν ότι αυτό δε μπορεί να ισχύει στην πραγματικότητα. «Και πού βρήκες το σπαθί και πάλεψες με τον τεράστιο σκύλο;» Ή «Οι σκύλοι αγαπάνε τα παιδιά και δεν παλεύουν μαζί τους. Είσαι σίγουρος ότι έγινε έτσι, όπως μου το περιγράφεις»;
Τονίζουν στο παιδί πόσο σημαντική είναι η αλήθεια. Του εξηγούν ότι λέγοντας την αλήθεια δεν έχει να φοβηθεί τίποτε και ότι μόνο κερδίζει. Αντίθετα, λέγοντας ψέματα τόσο οι γονείς όσο και οι φίλοι του, δεν θα του έχουν εμπιστοσύνη και θα έρθει κάποια μέρα, που θα λέει την αλήθεια και κανείς δεν θα τον πιστέψει. Εδώ, ο μύθος του Αισώπου με τον «ψεύτη βοσκό», είναι το πιο ωραίο παράδειγμα που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε, ώστε μέσα από αυτόν το παιδί, θα κατανοήσει ότι η μεγαλύτερη συνέπεια του ψέματος είναι η εμπιστοσύνη που χάνεται.
Και όχι δεν θα πρέπει να είναι η τιμωρία. Είπες ψέματα; Θα τιμωρηθείς! Έτσι, είναι στο μυαλό μας, ως φυσικό επακόλουθο. Αλλά η τιμωρία, σε αυτήν την περίπτωση λειτουργεί αποτρεπτικά. Το παιδί μεγαλώνοντας γνωρίζοντας ότι θα τιμωρηθεί για κάτι που έκανε, θα καταφύγει στο ψέμα για να το αποφύγει.
Οι γονείς δεν πρέπει να βάζουν ταμπέλες στο παιδί, όπως «ψεύτης» ή «φαντασιόπληκτο». Και στις δύο περιπτώσεις λειτουργεί αρνητικά στην ψυχολογία του. θα του βγάλει αντίδραση, απογοήτευση, ενώ στο τέλος θα αποδεχτεί το χαρακτηρισμό που του έχετε αποδώσει και δεν θα θελήσει να το αλλάξει.
Αν το παιδί, ακόμη και μεγαλώνοντας, πλάθει φανταστικές ιστορίες και τις παρουσιάζει σαν πραγματικό γεγονός, μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε δημιουργικά. Ενθαρρύνετε το, αυτές τις φανταστικές ιστορίες να τις αποτυπώσει στο χαρτί. Αντί, δηλαδή, να το χαρακτηρίσετε ως «φαντασιόπληκτο», βοηθήστε το αυτή τη φαντασία που έχει να την κάνει δημιουργική. Έτσι, θα το βοηθήσετε να ξεχωρίσει πού σταματάει η φαντασία και ξεκινάει η πραγματικότητα.
