Νοσοκομειακές λοιμώξεις καλούνται οι λοιμώξεις που εμφανίζονται ως αποτέλεσμα προσβολής από ενδονοσοκομειακά μικρόβια. Τα ενδονοσοκομειακά μικρόβια διαφέρουν από τα μικρόβια που επικρατούν στην κοινότητα. Η συχνή χρήση ισχυρών αντισηπτικών και αντιβιοτικών στο νοσοκομειακό περιβάλλον έχει ως συνέπεια να ευνοείται η επιβίωση ανθεκτικότερων στελεχών παθογόνων μικροοργανισμών και ισχυρότερων μεταλλάξεων.
Οι ανθεκτικοί μικροοργανισμοί δεν μπορούν να εξουδετερωθούν εύκολα από το αμυντικό σύστημα του σώματος αλλά και να φονευθούν από αντιβιοτικά στα οποία έχουν συνηθίσει, οπότε πυροδοτούνται σοβαρές φλεγμονές. Παρά ταύτα ο άνθρωπος δεν είναι αδύναμος έναντι της επίθεσης των ισχυρών αυτών παθογόνων μικροοργανισμών.
Το δέρμα και οι άθικτοι βλεννογόνοι που προστατεύουν τα ευαίσθητα εσωτερικά όργανα από τους εισβολείς, το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα που φιλτράρει τον εισπνεόμενο αέρα, τα πεπτικά ένζυμα του στομάχου που καταστρέφουν τους εισβολείς και κύτταρα «στρατιώτες» που καιροφυλακτούν στις πύλες εισόδου του σώματος (π.χ. μύτη, μάτια, στόμα) αποτελούν βασικές εστίες επιφανειακών γραμμών άμυνας που εξουδετερώνουν τους φονικούς παράγοντες κατά την επαφή τους με το σώμα προτού δραστηριοποιηθούν αποτελεσματικά τα λευκά αιμοσφαίρια του σώματος που ευρίσκονται βαθύτερα στο αίμα ή και ταυτόχρονα με αυτά.
Επιπροσθέτως η φυσιολογική χλωρίδα του σώματος έχει ωφέλιμες ανοσολογικές δράσεις έναντι παθογόνων μικροοργανισμών. Έτσι οι νοσοκομειακές λοιμώξεις σπάνια αφορούν τους υγιείς επισκέπτες των νοσοκομείων και ο κίνδυνος προσβολής από νοσοκομειακά μικρόβια στο νοσηλευόμενο κυρίως αυξάνει σημαντικά όταν:
- Γίνονται επεμβατικές πράξεις κατά την διάρκεια των οποίων λύεται σε μεγάλο βαθμό η συνέχεια του δέρματος ή των βλεννογόνων. Όσο πιο επιθετική είναι η ιατρική πράξη και όσο πιο ευρείες λύσεις της συνέχειας δέρματος και βλεννογόνων προκαλεί, τόσο ο κίνδυνος αυξάνει. Έτσι η χειρουργική επέμβαση, η διασωλήνωση, η τοποθέτηση ουρολογικού καθετήρα είναι ιατρικές πράξεις υψηλότερου κινδύνου συγκριτικά με την αμιγή τοποθέτηση φλεβοκαθετήρα.
- Αυξάνονται οι ημέρες νοσηλείας. Ο κίνδυνος κατά την διάρκεια μιας 24ωρης εισαγωγής σε νοσοκομείο είναι μικρότερος συγκριτικά με μια πολυήμερη παραμονή λόγω αύξησης της διάρκειας της έκθεσης.
- Ο ασθενής νοσηλεύεται σε θαλάμους όπου ο αριθμός των παθογόνων μικροοργανισμών είναι μεγαλύτερος ή η ισχύς τους υψηλότερη. Έτσι ο κίνδυνος προσβολής από ενδονοσοκομειακά μικρόβια είναι μεγαλύτερος σε θαλάμους με πολλούς ασθενείς συγκριτικά με τα μονόκλινα δωμάτια ή σε μονάδες εντατικής θεραπείας συγκριτικά με απλούς θαλάμους κ.ο.κ.
- Ο ασθενής νοσηλεύεται σε νοσοκομεία, όπου υπάρχει χαμηλή αναλογία υγειονομικού προσωπικού ανά ασθενή. Έτσι για παράδειγμα όταν αναλογεί ένας νοσηλευτής ανά δέκα νοσηλευόμενους, ο κίνδυνος των νοσοκομειακών λοιμώξεων είναι υψηλότερος συγκριτικά με νοσοκομειακές μονάδες όπου έχουμε δύο ασθενείς ανά νοσηλευτή. Αυτό συμβαίνει ακόμη και στην περίπτωση επάρκειας υγειονομικού υλικού και φροντιστή που γνωρίζει και τηρεί μέτρα ασφαλείας, διότι όταν ο φροντιστής έρχεται σε επαφή με μεγαλύτερο αριθμό νοσοκομειακών μικροβίων κατά την φροντίδα μεγάλου αριθμού ασθενών, ο κίνδυνος παραμέλησης τήρησης μέτρων υγιεινής λόγω κόπωσης αυξάνεται.
- Ο ασθενής νοσηλεύεται σε νοσοκομεία όπου δεν υπάρχει επαρκής ποσότητα υγειονομικού υλικού όπως γάντια, οινόπνευμα, φάρμακα αποστείρωσης χειρουργικού εξοπλισμού κ.λπ. ή υπάρχει ανεπαρκώς καταρτισμένο προσωπικό σχετικά με τον τρόπο χρήσης τους (π.χ. πλύσιμο των χεριών, χρήση της κατάλληλης τεχνικής στην εισαγωγή και διαχείριση καθετήρων).
- Ο νοσηλευόμενος πάσχει από υποκείμενη πάθηση που προκαλεί πτώση της δυνάμεως του ανοσοποιητικού συστήματος και μειωμένη αντίσταση σε λοιμώξεις. Αυτό μπορεί να συμβεί και σε περιπτώσεις «φυσιολογικής» εξασθένησης του ανοσοποιητικού συστήματος λόγω ηλικίας, όπως συμβαίνει σε νεογνά ή ηλικιωμένους
- Ο νοσηλευόμενος λαμβάνει ισχυρά αντιβιοτικά που διαταράσσουν την φυσιολογική χλωρίδα του σώματος.
Οι πιο συχνές νοσοκομειακές λοιμώξεις εκδηλώνονται ως σήψη, πνευμονία, ουρολοίμωξη γαστρεντερίτιδα μηνιγγίτιδα και τα αίτια δύνανται να είναι ιοί, μύκητες ή βακτήρια. Νοσοκομειακά παθογόνα που ευθύνονται και ευρίσκονται συχνά στην ρίζα του προβλήματος είναι ο ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη σταφυλόκοκκος, το Clostridium difficile, η κάντιντα, ο εντερόκοκκος, το Acinetobacter, η κλεμψιέλλα, ο πρωτέας, η ψευδομονάδα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις στον κόσμο μας το ποσοστό κυμαίνεται από 5% σε ανεπτυγμένες χώρες έως πάνω από 40% σε χώρες χαμηλού υγειονομικού επιπέδου.
Οι άνθρωποι που έχουν εισαχτεί σε νοσοκομείο πρέπει να ευρίσκονται σε αυξημένη επιφυλακή για μόλυνση από παθογόνους μικροοργανισμούς που συνδέονται με την εισαγωγή τους, έως και ένα μήνα μετά το εξιτήριο ή και περισσότερο σε περίπτωση σημαντικής έκθεσης όπως μεγάλων χειρουργικών επεμβάσεων. Τα συμπτώματα των λοιμώξεων από ενδονοσοκομειακά παθογόνα περιλαμβάνουν:
- Την υποτροπή του πυρετού σε ασθενείς που ευρίσκονται σε φάση ύφεσης εάν έχουν εισαχτεί για πυρετό
- Τον πρωτοεμφανιζόμενο πυρετό σε ανθρώπους που δεν είχαν νοσηλευτεί για πυρετό
- Την εμφάνιση διάρροιας
- Την εμφάνιση δυσουρίας πόνου κατά την ούρηση ή καύσους
- Την εμφάνιση σημείων φλεγμονής όπως πόνου, πρηξίματος ή κοκκινίλας στην θέση της λύσης του δέρματος από την τοποθέτηση καθετήρα ή μετά από χειρουργική επέμβαση
- συμπτωματολογίας λοίμωξης όπως φλέματος πονόλαιμου δύσπνοιας πυρετού
- Την εμφάνιση πονοκεφάλου.
Βασικές αρχές που ο ασθενής πρέπει να τηρεί είναι:
Να μεριμνά για το άριστο επίπεδο των νοσοκομείων που επισκέπτεται
Βεβαιωθείτε ότι ο πάροχος υγειονομικής φροντίδας κάνει αντισηψία χεριών πριν προβεί σε εξέτασή σας ή νοσηλεία
Προτιμήστε μονόκλινα δωμάτια
Εάν έχετε ορό και θέλετε να κάνετε μπάνιο επιδιώξτε να σας ενημερώσουν πώς θα μειώσετε την πιθανότητα εισαγωγής μικροβίων από τον ενδοφλέβιο καθετήρα (π.χ., τοποθέτηση αδιαπέραστου καλύμματος στον καθετήρα και τη συσκευή σύνδεσης κατά τη διάρκεια του ντους).
Ενημερώστε άμεσα τον ιατρό σε περίπτωση που παρατηρήσετε στοιχεία φλεγμονής σε οποιοδήποτε σημείο του σώματός σας ήτοι ερυθρότητα πρήξιμο πόνο πυρετό
Να τηρείτε σχολαστικά τις οδηγίες περιποίησης τραυμάτων μετά τη νοσοκομειακή εισαγωγή και τα χειρουργεία
Mην κάνετε κατάχρηση αντιβιοτικών. Η κατάχρηση αντιβιοτικών αλλοιώνει σημαντικά την φυσιολογική σας χλωρίδα
Να απέχετε από το κάπνισμα. τσιγάρο περιέχει νικοτίνη, καρκινογόνες ουσίες τοξίνες και χημικά πρόσθετα που μειώνουν την ανοσολογική ικανότητα
Να προσέχετε την διατροφή σας εμπλουτίζοντάς την με φρούτα, λαχανικά, σύνθετους υδατάνθρακες (π.χ. όσπρια, μαύρο ψωμί, δημητριακά ολικής άλεσης), extra παρθένο ελαιόλαδο, υψηλής ποιότητας γαλακτοκομικά προϊόντα χωρίς να κάνετε κατάχρηση θερμίδων. Η παραδοσιακή ελληνική μεσογειακή διατροφή είναι το διατροφικό μοντέλο που συνιστάται. Το ψάρι εφοδιάζει το σώμα με υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη, ω3 λιπαρά, πολύτιμα άλατα και βιταμίνες και πρέπει να είναι συστατικό μιας σωστής ισορροπημένης διατροφής. Καλό είναι να αποφεύγεται η κατάχρηση κρέατος, λιπαρών ιδιαίτερα κορεσμένων, γλυκαντικών ουσιών και τυποποιημένων προϊόντων (κενές θερμίδες)
Εφόσον πάσχετε από χρόνιο νόσημα να ακολουθείτε την βέλτιστη φαρμακευτική αγωγή και ανάλογα διατροφικά προγράμματα για να είστε σε άριστη δυνατή κατάσταση
Η σωστή συστηματική άσκηση σε αρκετές περιπτώσεις σύμφωνα με μελέτες κινητοποιεί αμυντικές εφεδρείες. Η άσκηση υπό το φως του ήλιου επί μισή ώρα το πρωί εφοδιάζει το σώμα με βιταμίνη D που συντελεί στη σωστή άμυνα
Ο καλός ύπνος είναι σημαντικός για τη σωστή διεξαγωγή των βιοχημικών αντιδράσεων του σώματος και την αύξηση της ανοσολογικής ετοιμότητας.
